Prethodne, 2015, godine Betmenov najpoznatiji rival, Džoker, napunio je 75 godina: toliko je, naime, prošlo od njegovog prvog pojavljivanja kao stripskog zlikovca. Emitor.rs vam tim povodom poklanja tekst Draška Roganovića, koji ćemo zbog obima objaviti u tri dela.
Ovaj tekst u sažetom obliku objavljen je u okviru „Džokera“ Brajana Azarela u izdanju izdavačke kuće Darkwood.
Prvi deo pročitajte ovde, a treći ovde.
Drugi deo: Proglašenje epidemije, ili svi Džokeri malog i velikog ekrana
Jedna od najizazovnijih i najrizičnijih poduhvata za jednog glumca jeste ovaploćenje ikoničnih likova popularne kulture, a s obzirom da superheroji i drugi stripski junaci u neku ruku predstavljaju zapadnjačku mitologiju dvadesetog i dvadeset i prvog veka, preuzimanje uloge Džokera je s godinama postala stvar koja malo koga ostavlja ravnodušnim.
Glumac Sesar Romero, čuveni latino zavodnik s gustim muževnim brkovima, poznat starijim čitaocima (i onim mlađim koji vole stare filmove) kao Cisko Kid u filmovima iz četrdesetih godina prošlog veka, imao je tu čast da bude prvi glumac koji će predstavljati Džokera u kultnoj TV seriji Batman iz 1966. Romerov detinjasto-veseli i kemptastični Džoker je pandan stoički naivnom dobrici Adamu Vestu, a Romerova homoseksualnost, koja je bila javna tajna u Holivudu, možda je igrala ulogu u njegovom pristupu ovom liku, koliko i tadašnje samocenzurisane stripske avanture. Zanimljivo je pomenuti da je Romero bio toliko velika i uticajna zvezda da je odbijao da za potrebe serije obrije svoje prepoznatljive brkove, već ih je samo premazivao šminkom, pa su ovi često bili primetni u krupnim planovima.
Romero, Nikolson, i dve animirane verzije
Legendarni Džek Nikolson se teškom mukom izborio za ulogu u Bartonovoj gotik-bajci (u opticaju je bio i likom možda čak i prikladniji Vilem Dafo, koji će deceniju kasnije najzad ipak poneti ljubičasto-zelenu kombinaciju karakterističnu za negativce kao Zeleni Goblin u Spajdermenu Sema Rejmija) kojoj je pristupio i više no spremno, inspirisan mračnijim stripskim prikazima klovnovskog princa kriminala iz sedamdesetih i osamdesetih godina prošlog veka, kao što su Batman: A Death in the Family, Povratak Mračnog viteza i Ubistveni vic, no po mnogima je već bio prestar za tu ulogu, te je bolji kao prevejani mafijaš-pretendent Džek Napijer, no kao Džoker. Ipak, Kiton i Nikolson su majstorski i upečatljivo predstavili neraskidivo isprepleteni kokoška-ili-jaje dualizam gotamskog mračnog branitelja i njegove šarene pošasti, dok je Nikolsonov kozmetički doterani kez čitavoj jednoj generaciji gledalaca ostao urezan u sećanju.
Uz dužno poštovanje narednoj igranoj inkarnaciji psihotičnog klovna, Hitu Ledžeru, titula najikoničnijeg, najupečatljivijeg i svakako najdugovečnijeg Džokera zasluženo pripada Marku ‘Skajvokeru’ Hamilu. Nakon što je početkom 90ih glumio Trikstera u potcenjenoj igranoj seriji Fleš, naredne dve decenije je glasom uspostavio Džokerovu ličnost u nebrojenim animiranim serijama, filmovima i igricama, počevši sa kultnom Batman: The Animated Series, a zaključno sa neizmerno popularnim serijalom igara Arkham Asylum/City/Knight. Jeziv, razigran, teatralan i nezaboravan, njegov glas, a posebno kikot, za Džokera su učinili ono što je Kristofer Riv likom učinio sa Supermenom – ulogom su zacrtali arhetip.
Džoker iz Batman: The Animated Series je, u skladu s Betmenom iz tog serijala, svojevrsni Džoker „za sva vremena i uzraste“, isprva likom zasnovan na blago modernizovanovanim prvim crtežima Džokera, koje je vrsni animator i tvorac serije Brus Tim u drugoj inkarnaciji serije dodatno stilizovao. Hamilov Džoker iz Arkam serijala video igara je, pak, prikaz ubilačkog genija u svom najkrvoločnijem izdanju, „za odrasle“, neznatno starija visoka i vitka pojava, s licem kao iz horor-filma. Iako su tokom protekle dve decenije Džokeru s vremena na vreme glas pozajljivali popularni i vrsni glumci kao što su Brent Spajner (poručnik Data iz Star Trek: The Next generation), Majkl Emerson (Bendžamin Lajnus iz serije LOST), Džo DiMađio (Fraj iz Futurame) i mnogi drugi, Hamilova izvedba je ostala neprikosnovena.
Pomenuti pokojni Hit Ledžer je isprva delovao kao krajnje nelogičan i pogrešan izbor – kada je najavljen za ulogu Džokera u Mračnom Vitezu, mnogi su ga još uvek znali tek kao lepuškastog tupsona iz Priče o vitezu i 10 stvari koje mrzim kod tebe, ili biseksualnog kauboja iz Planine Broukbek. Zgražavanje po internetu je dostiglo dotad neviđene (a danas već očekivane) razmere, koje nije nadmašilo čak ni nedavno imenovanje Bena Afleka za Betmena, no već s prvim trejlerima i plakatima, Ledžer je iznenadio i ućutkao svoje kritičare. Džokeru je pristupio metodično, uživevši se se u ulogu, te je čitao Ludnicu Arkam, Ubistveni vic, i druge ključne stripove, ne bi li bolje shvatio svoj lik, pa je čak počeo i da vodi svojevrsni „Džokerov dnevnik“ u koji je zapisivao morbidne stvari za koje je smatrao da bi Džokeru bile urnebesne, ne bi li se lakše prilikom snimanja prebacio na željenu emotivnu talasnu dužinu.
Nedugo nakon što je završio rad na ovom filmu, tragično je preminuo nakon što se nehotice predozirao s lekovima protiv nesanice. Za ulogu Džokera posthumno je nagrađen Oskarom za najbolju sporednu mušku ulogu, što je najveće priznanje za bilo koju stripsku adaptaciju svih vremena. Njegov zapušteni, nakazni anarho-terorista logični je nastavak Nolanove „realističnije“ vizije Betmena, te je u velikoj meri lišen radosti, razigranosti i megalomanske teatralnosti, usamljeni strelac usredsređen na svoj ideološki pohod, sučeljen s Bejlovim konzervativno-autoritativnim (neki bi čak rekli kvazifašističkim) Betmenom kao zabludelim braniteljem statusa kvo nepravednog i predvidljivog establišmenta / sistema.
Ledžer, Monagan, Leto
Serija Gotam je nedavno gledaocima ponudila i tinejdž proto-Džokera, psihotičnog dečaka Džeroma odraslog u cirkusu, kojeg glumi Kameron Monagan, poznatiji kao Ian Galager u američkoj verziji serije Shameless. Ova inkarnacija je znatno promišljenija i u velikoj meri demistifikovana, s obzirom na to da gledaoci ubrzo otkriju njegovu patološku motivaciju nastalu usled odsustva oca i majčinog promiskuiteta, koja u velikoj meri podseća na Roršaha iz Nadzirača. Džerom je neslavno skončao u Gotamu, ali je ostala implikacija da je njegovo prisustvo inspirisalo brojne imitatore, među kojima i samog (budućeg?) Džokera, kojeg Gotam navodno namerava kad-tad da stvarno i pokaže.
Uloga Džokera je sada, nakon što je Kristofer Nolan sa svojom „ozbiljnijom“ trilogijom uspeo da poništi neonske kičaste prizore bet-bradavica filmova Džoela Šumahera s kraja devedesetih, postala toliko prestižna i ikonična da je novi filmski Džoker, Džared Leto, morao prvo da osvoji Oskara, ne bi li uspeo da ugrabi ovu ulogu. Nedavno objavljene prve slike nam (opet) prikazuju drastično drugačijeg Džokera, ovaj put mišićavog i tetoviranog, sa čeličnim zubima, nalik na hip-hop gangstera ili bubnjara nekog lošeg Nu-metal benda. Reakcije fanova pokazuju da je ova inkarnacija već postigla svoj prvi cilj – uspela je da zabrine, šokira i uplaši svoju publiku (doduše, ne nužno na način na koji je i nameravala). Nadajmo se samo da će ti strahovi biti neosnovani.
Draško Roganović
Komentari